Επικαρπία - Τι είναι

Αν έχεις προβεί σε κάποια αγοραπωλησία ή ασχολείσαι με τα ακίνητα, τότε λογικά θα έχεις ακούσει και την έννοια της επικαρπίας. Η επικαρπία αποτελεί μέρος της πλήρους κυριότητας του ακινήτου και είναι περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα. Με πιο απλά λόγια ο επικαρπωτής έχει περιορισμένη εξουσία πάνω στο ακίνητο και δεν μπορεί σε καμία των περιπτώσεων να προβεί σε αλλαγές αυτού χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του κύριου κατόχου (του κατόχου δηλαδή της ψιλής κυριότητας).

Πιθανόν αυτοί οι όροι να σου φαίνονται περίπλοκοι, αλλά είμαστε εδώ να σου λύσουμε όλες τις απορίες.

Τι είναι η επικαρπία και πως διαχωρίζεται από την ψιλή κυριότητα

Η κυριότητα ενός ακινήτου είναι αρχικά πλήρης και αποτελεί το ισχυρότερο δικαίωμα πάνω στο ακίνητο ή γενικότερα στην περιουσία. Η πλήρης κυριότητα σου δίνει το δικαίωμα να έχεις την πλήρη εξουσία σε κάθε ακίνητη αλλά και κινητή περιουσία και σου επιτρέπει τη χρήση και κάρπωση αυτής.

Όταν όμως από την πλήρη κυριότητα αφαιρεθεί το δικαίωμα της επικαρπίας, δηλαδή το δικαίωμα της χρήσης και κάρπωσης της περιουσίας, τότε η κυριότητα παύει να είναι πλήρης και ονομάζεται ψιλή. Κατά την ψιλή κυριότητα ναι μεν μπορείς να κρατήσεις την ιδιοκτησία του ακινήτου, αλλά δε μπορείς να το εκμεταλλευτείς (π.χ. να το νοικιάσεις).

Αντίθετα, αν έχεις την επικαρπία, το ακίνητο δε σου ανήκει, αλλά μπορείς να το εκμεταλλευτείς ή να το χρησιμοποιήσεις όπως εσύ θέλεις (π.χ. ιδιοκατοίκηση). Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι επικαρπία υπάρχει όχι μόνο σε ακίνητα, αλλά και σε κινητά π.χ. οχήματα και άυλους τίτλους π.χ. μετοχές.

Ποια είναι τα είδη επικαρπίας

Τα είδη επικαρπίας είναι:

1. Η διαδοχική επικαρπία

Ορίζεται η επικαρπία που μεταβιβάζεται από τον ένα στον άλλον, με μεταβίβαση ή θάνατο του πρώτου.

2. Η επικαρπία ορισμένου χρόνου

Είναι η μεταβίβαση της επικαρπίας για ορισμένο χρόνο σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο.

3. Η επικαρπία αορίστου χρόνου (ή ισόβια επικαρπία)

Σε αυτή την περίπτωση η επικαρπία μεταβιβάζεται με γονική παροχή ή και λόγω θανάτου του επικαρπωτή.

4. Η διαδοχική ισόβιος επικαρπία

Η επικαρπία συστήνεται σε πολλά πρόσωπα, τα οποία υπόκεινται σε φόρο κατά το χρονικό διάστημα που τη διατηρούν.

Πώς συστήνεται η επικαρπία

Η επικαρπία πάνω στο ακίνητο μπορεί να συσταθεί με σύμβαση (π.χ. δωρεά, πώληση, γονική παροχή κ.α.), με διαθήκη ή χρησικτησία. Αφορά ολόκληρο το ακίνητο ή μέρος αυτού. Σε περίπτωση παραίτησης ή θανάτου του επικαρπωτή, η επικαρπία χάνεται και ενώνεται με την ψιλή κυριότητα. Αν όμως δεν έχει οριστεί, τότε δε μπορεί να μεταβιβαστεί και υποθηκεύεται.

Για τη σύσταση επικαρπίας πάνω σε ακίνητο με σύμβαση απαιτούνται οι παρακάτω ενέργειες:

1. Αυτός που δίνει την επικαρπία να είναι κύριος του πράγματος και να έχει το δικαίωμα διάθεσης. Με απλά λόγια, το δικαίωμα διάθεσης αναγκάζει τον επικαρπωτή να συμφωνήσει στην απώλεια του δικαιώματος της επικαρπίας και να τη μεταβιβάσει πλήρως στον κύριο δικαιούχο. Απαραίτητη επίσης είναι και η δικαιοπρακτική ικανότητα του επικαρπωτή. Η ικανότητα δηλαδή να να λαμβάνει νομικά έγκυρες αποφάσεις και να συνάπτει συμβατικές σχέσεις.
2. Να συμφωνούν επικαρπωτής και κύριος δικαιούχος.
3. Η συμφωνία να γίνει με τη νόμιμη οδό και με παρουσία συμβολαιογράφου.

Στην περίπτωση σύστασης επικαρπίας πάνω σε κινητό με σύμβαση απαιτούνται τα εξής:

1. Αυτός που δίνει την επικαρπία να είναι κύριος του πράγματος, να έχει το δικαίωμα διάθεσης και τη δικαιοπρακτική ικανότητα, όπως και στην περίπτωση της σύστασης επικαρπίας σε ακίνητο.
2. Να συμφωνούν επικαρπωτής και κύριος δικαιούχος.
3. Ο κύριος δικαιούχος πρέπει να αποδέχεται την εξουσία του πάνω στο κινητό.

Φορολογία και ΕΝΦΙΑ στην επικαρπία

Τα στοιχεία που δείχνουν τα ποσοστά κατανομής των δικαιωμάτων στη φορολόγηση με βάση την ηλικία βρίσκονται στον παρακάτω πίνακα. Αν για παράδειγμα ανήκεις στην ηλικιακή ομάδα 31 - 40 και είσαι επικαρπωτής, το μερίδιο που σου αναλογεί να πληρώσεις είναι το 60% του συνολικού ποσού του ΕΝΦΙΑ.

Κατανομή ΕΝΦΙΑ

Πως χάνεται η επικαρπία (απόσβεση επικαρπίας)

Η επικαρπία χάνεται στην περίπτωση που προκύψει:

• Θάνατος του επικαρπωτή
• Ένωση ψιλής κυριότητας και επικαρπίας στο ίδιο πρόσωπο
• Παραίτηση του δικαιούχου
• Ολικά καταστροφή του κινητού ή του ακινήτου
• Αχρησία
• Νομικοί λόγοι που την καθιστούν αδύνατη

Σε περίπτωση προσβολή του δικαιώματος του επικαρπωτή, αυτός προστατεύεται και μπορεί να κινηθεί νομικά.